W ostatnim czasie ustawodawca dokonał istotnych zmian w treści ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. Nr 121, poz. 769) [dalej: KRS]. Chodzi mianowicie o ustawę z dnia 26 czerwca 2014 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1161) oraz ustawę z dnia 28 listopada 2014 r. o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r. poz. 1924). Pierwszy z przywołanych aktów prawnych nowelizuje zasady uzyskania przez podmioty wpisane do KRS numeru identyfikacyjnego REGON oraz NIP. Natomiast drugi koncentruje się na tzw. "martwych spółkach", chodzi mianowicie o podmioty wpisane do KRS, ale nieprowadzące działalność gospodarczej i nierealizujące swoich zadań oraz celów.
Zasadniczo zadaniem pierwszego z przywołanych aktów prawnych, który wszedł w życie 1 grudnia 2014 r., jest skrócenie postępowania rejestracyjnego w konsekwencji czego podmioty wpisane do KRS będą mogły szybciej podjąć działalność gospodarczą. Zgodnie z zamierzeniem ustawodawcy numer identyfikacyjny REGON oraz NIP będą nadawane automatycznie, bez konieczność składania dodatkowych wniosków i zamieszczane w Rejestrze po ich przekazaniu z Centralnego Rejestru Podmiotów - Krajowej Ewidencji Podatników i z krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej. Wystarczy zatem wypełnienie i złożenie jednego formularza z kompletem załączników. Należy także wskazać, iż podmioty wpisane do KRS, z wyłączeniem rejestru dłużników niewypłacalnych oraz podmiotów, o których mowa w art. 49a ust. 1 KRS, zobowiązane są w terminie 21 dni od dnia wpisu do dokonania zgłoszenia aktualizującego oraz identyfikującego. Swoim zasięgiem nowelizacja rozciąga się także na prawną regulację PKD. W znowelizowanym stanie prawnym wymagane jest ujawnienie "nie więcej niż dziesięciu pozycji", w tym działalności przeważającej. Natomiast np. sama umowa spółki może przewidywać szerszy katalog. Jednakże podmioty już wpisane do Rejestru, zobligowane są przy dokonywaniu pierwszego wniosku o wpis zmiany danych w KRS do dostosowania ujawnionych informacji do nowej regulacji, nie później niż w terminie pięciu lat od dnia wejścia ustawy w życie.
Kolejna nowelizacja, która weszła w życie 1 stycznia 2015 r., koncentruje się na tzw. "postępowaniu przymuszającym". Mianowicie w przypadku zwłoki zainteresowanego podmiotu ze złożeniem czy to wniosku o wpis, czy też innych niezbędnych dokumentów w wyznaczonym terminie, Sąd Rejestrowy wyznacza dodatkowy termin 7-dniowy, pod rygorem zastosowania grzywny. Sąd Rejestrowy może zaniechać wszczynania w/w postępowania lub też wszczęte umorzyć, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, iż nie doprowadzi to do zamierzonego skutku, tj. dokonania przewidzianych przez ustawę obowiązków. Jednakże należy wskazać, iż w ramach nowego stanu prawnego ustawodawca dopuszcza możliwość ponownego wszczęcia postępowania przymuszającego, jeżeli "poweźmie wiadomość, że sytuacja prawna lub faktyczna podmiotu uległa zmianie w sposób umożliwiający skuteczne jego prowadzenie". Kierując się przesłanką bezpieczeństwa obrotu prawnego Sąd Rejestrowy może także, działając z urzędu, wykreślić dane niezgodne z rzeczywistym stanem rzeczy lub dokonać wpisu danych, które odpowiadają rzeczywistemu stanowi faktycznemu, jeżeli dokumenty stanowiące podstawę wpisu lub wykreślenia znajdują się w aktach rejestrowych, a dane te są istotne.
Istotnym novum jest uzyskanie przez Sąd Rejestrowy kompetencji do rozwiązania podmiotu wpisanego do Rejestru bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego. Przedmiotowe postępowania wszczynane jest w następujących przypadkach:
- oddalając wniosek o ogłoszenie upadłości lub umarzając postępowanie upadłościowe, Sąd Upadłościowy stwierdzi, że zgromadzony w sprawie materiał daje podstawę do rozwiązania bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;
- oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości lub umorzono postępowanie upadłościowe z tego powodu, że majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania;
- wydano postanowienie o odstąpieniu od postępowania przymuszającego lub jego umorzeniu;
- mimo wezwania Sądu Rejestrowego nie złożono rocznych sprawozdań finansowych za 2 kolejne lata obrotowe;
- mimo dwukrotnego wezwania Sądu Rejestrowego nie wykonano innych obowiązków, o których mowa w art. 24 ust. 1 KRS.
Sąd Rejestrowy zobligowany jest ogłosić o wszczęciu przedmiotowego postępowania w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, wyjątkowo w inny sposób. Ustalenie, iż podmiot nie prowadzi działalności oraz nie posiada majątku zbywalnego prowadzi do orzeczenia o rozwiązaniu podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego i zarządza jego wykreślenia z Rejestru. Umorzenie wszczętego postępowania następuje w przypadku ustalenia, że podmiot ten posiada zbywalny majątek lub faktycznie prowadzi działalność albo ustalenia, iż zachodzą inne istotne okoliczności przemawiające przeciwko rozwiązaniu tego podmiotu bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego, w tym w szczególności uzasadnione interesem wierzyciela.
Bardzo doniosłe znaczenie ma okoliczność, iż w ramach przedmiotowej nowelizacji Skarb Państwa nabywa nieodpłatnie, z mocy prawa mienie pozostałe po wykreślonym z Rejestru podmiocie, którym nie rozporządził przed wykreśleniem właściwy organ z chwilą wykreślenia z Rejestru i to bez względu na przyczynę wykreślenia. Wspólnicy, członkowie spółdzielni i inne osoby uprawnione do udziału w majątku likwidacyjnym mogą dochodzić swoich praw, gdy reprezentują łącznie co najmniej dwie trzecie głosów i wykażą, że wszyscy wierzyciele zostali zaspokojeni lub zabezpieczeni. Roszczenia wygasają, jeżeli nie będą dochodzone przeciwko Skarbowi Państwa w terminie roku od chwili nabycia mienia przez Skarb Państwa. Natomiast jeżeli przed nabyciem mienia przez Skarb Państwa wierzyciel uzyskał tytuł egzekucyjny przeciwko podmiotowi wykreślonemu z Rejestru, roszczenie stwierdzone w tym tytule wygasa, jeżeli wierzyciel nie złoży wniosku o wszczęcie egzekucji w terminie roku od chwili nabycia mienia przez Skarb Państwa.
Warto również wskazać, iż jeżeli umowa lub statut osoby prawnej określa przeznaczenie majątku pozostałego po jej likwidacji, a przepisy szczególne przewidują taką możliwość, starosta właściwy ze względu na siedzibę osoby prawnej przekazuje mienie nabyte przez Skarb Państwa na określony cel w terminie roku od ujawnienia się tego majątku.
Wniosek jest zatem jeden, swoimi zabiegami legislacyjnymi ustawodawca zmierza do jak najdalej idącego uproszczenia i przyspieszenia procedury uzyskania wpisu w KRS, a także utrzymania samego Rejestru w możliwie najaktualniejszej wersji, tak aby wolny był on od wpisów niezgodnych z rzeczywistym stanem faktycznym.