Wprowadzenie do zagadnienia
Od 25 września 2024 r., w naszym porządku prawnym obowiązuje ustawa o ochronie sygnalistów. Przypomnijmy, że projektodawcą tej ustawy było Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Ministerstwo Sprawiedliwości brało udział w pracach nad projektem, zgłaszając w toku procesu legislacyjnego swoje uwagi do jego treści.
Podsumowanie pierwszego roku funkcjonowania ustawy o ochronie sygnalistów
Niestety liczby, o których będzie szerzej w dalszej części publikacji nie wskazują na spore zainteresowanie tego typu rozwiązaniami (udogodnieniami) dla sygnalistów. Podążając za portalem rządowym warto jest wskazać, że w pierwszym roku stosowania ustawy nie odnotowano bardzo dużej liczby zgłoszeń sygnalistów. Wskazuje to na konieczność kontynuowania działań edukacyjnych i informacyjnych, które miałyby na celu usprawnienie wdrażania nowych przepisów oraz popularyzację wiedzy o ochronie sygnalistów. Rzecznik Praw Obywatelskich zauważa, że liczba zgłoszeń zewnętrznych utrzymuje się na stałym poziomie, co dowodzi, że przyjęte procedury mają potencjał do realizacji przypisanych im funkcji. Ponadto, w porównaniu z innymi krajami UE, w Polsce zgłoszeń jest znacznie więcej niż w analogicznym okresie w sąsiednich państwach członkowskich. Coraz więcej osób, którym nie jest obojętne dobro ogółu, decyduje się na skorzystanie z formy ochrony interesu publicznego i bezpieczeństwa, jaką jest zgłoszenie sygnalistyczne. Ustawa o ochronie sygnalistów może odgrywać ważną rolę nie tylko w codziennym funkcjonowaniu organizacji. Zgłoszenia sygnalistów być może pomogłyby zapobiec katastrofom ekologicznym na przykład takim jak ta na Odrze w 2022 r. Sprawne funkcjonowanie systemu zgłoszeń mogłoby ograniczyć negatywne skutki takich zdarzeń.
Podsumowanie przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych sygnalistów od 27 grudnia 2024 r. do 31 marca 2025 r. – dane liczbowe
Podążając za rządowym portalem Biura Rzecznika Praw Obywatelskich należy wskazać, że Rzecznik Praw Obywatelskich przyjmuje zgłoszenia zewnętrzne o naruszeniu prawa za pośrednictwem wyznaczonych do tego kanałów. Od 27 grudnia 2024 roku do 31 marca 2025 roku 79 wniosków spełniło ustawowe kryteria uznania ich za zgłoszenia zewnętrzne. Zadania związane z obsługą tych zgłoszeń realizuje Zespół do spraw Sygnalistów. Wpływy kierowane do Rzecznika Praw Obywatelskich poprzez kanały wskazane do dokonania zgłoszenia zewnętrznego, są weryfikowane zgodnie z przepisami ustawy o ochronie sygnalistów. Do RPO skierowano ogółem 229 spraw, z czego Rzecznik przyjął 79 zgłoszeń zewnętrznych, które spełniały warunki określone w ustawie. Dodatkowo należy wskazać, że Rzecznik przyjął 18 zgłoszeń dokonanych przez sygnalistów anonimowo. Po wstępnej weryfikacji 8 anonimowych zgłoszeń zostało przekazanych do organów publicznych odpowiednich do podjęcia działań następczych, które dopuszczają w swoich procedurach rozpatrywanie anonimowych zgłoszeń. W tym samym czasie (27 grudnia 2024 r. – 31 marca 2025 r.) Rzecznik udzielił odpowiedzi na 58 wniosków internetowych o poradę w zakresie stosowania ustawy o ochronie sygnalistów.
Ważny aspekt propagowania informacji o ochronie sygnalistów
Nie możemy zapominać, że niezwykle ważne dla powszechnego i zgodnego z prawem korzystania z uprawnień odnoszących się do sygnalistów jest propagowanie wiedzy w różnego rodzaju kanałach informacyjnych. Przedstawione dane statystyczne nie napawają optymizmem, dlatego miejmy nadzieję, że kampanie informacyjne w tym zakresie spowodują odwrócenie trendu i zwiększenie zainteresowania tego typu rozwiązaniami, które w efekcie mają przyczynić się do oczyszczania środowisk, w których dochodzi do sytuacji, które zasługują na społeczne potępienie.
W razie jakichkolwiek pytań związanych z powyższą materią zapraszamy do kontaktu z mec. Maciejem Prusakiem (maciej.prusak@bsjp.pl).