Akademia Programów Unijnych

  1. Strona główna
  2. Akademia Programów Unijnych

Budżet UE na lata 2021-2027. Zagadnienia ogólne

Nowa perspektywa finansowa na lata 2021-2027
W dniu 18 grudnia 2020 roku, Rada UE oraz Parlament Europejski przyjęły rozporządzenie określające wieloletnie ramy finansowe na lata 2021-2027. Całkowita wartość przewidywanego wsparcia UE sięga 1,8 bln EUR. W skład przewidywanego wsparcia unijnego wchodzą dwa elementy:

  • wieloletnie Ramy Finansowe (WRF), w kwocie 1074 mld EUR,

  • nadzwyczajny instrument na rzecz odbudowy – Next Generation EU (NGEU), w kwocie 750 mld EUR. Co najmniej 30% całkowitych wydatków UE ma być przeznaczone na projekty klimatyczne, w tym w szczególności na przedsięwzięcia w zakresie transformacji energetycznej, zmierzające do osiągnięcia zakładanego udziału energii pochodzącej z odnawialnych źródeł energii (OZE) w całkowitym zużyciu energii brutto (32% do 2030 roku). W tym celu przewidywane jest uruchomienie jeszcze w 2021 roku funduszy i programów, zmierzających m.in. do transformacji europejskiej gospodarki poprzez dalsze zwiększanie udziału zeroemisyjnych źródeł energii (OZE).


Refleksem nowej perspektywy finansowej jest Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. (PEP 2040) przyjęta w dniu 2 lutego 2021 roku. Jednym z założeń PEP 2040 jest transformacja energetyczna polskiej gospodarki, w szczególności poprzez rozwój zeroemisyjnych instalacji odnawialnych źródeł energii (OZE), w tym morskich i lądowych farm wiatrowych oraz instalacji fotowoltaicznych, a także poprzez rozwój energetyki jądrowej. W związku z zakładanym wzrostem udziału OZE w krajowym zużyciu energii brutto, należy spodziewać się uruchomienia programów wsparcia, bazujących w części lub całości na środkach finansowych zapewnionych przez UE. W szczególności prawdopodobny jest rozwój mechanizmów polegających na bezpośredniej alokacji środków unijnych do inwestorów biorących udział w transformacji energetycznej, w tym między innymi do inwestorów realizujących projekty OZE.

Z jakich możliwości wsparcia będą mogły korzystać przedsiębiorstwa w ramach nowej perspektywy budżetowej UE na lata 2021-2027?
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady (UE, EURATOM) 2020/2093 z dnia 17 grudnia 2020 r. określającym wieloletnie ramy finansowe na lata 2021-2027 budżet Unii Europejskiej przewiduje wsparcie wielosektorowe, z którego korzystać będą mogły przedsiębiorstwa z bardzo wielu branż. Korzystanie ze wsparcia unijnego nie będzie więc ograniczone podmiotowo a ukierunkowane przedmiotowo. Finansowanie ukierunkowane będzie przede wszystkim na: 

  • projekty badawczo rozwojowe – w ramach programu „Horyzont Europa” 
  • projekty związane z rozwojem badań oraz bezpieczeństwa technologii nuklearnych – Program Badawczo-Szkoleniowy Euratom 
  • wsparcie dla małych i średnich przedsiębiorców w ramach Programu „Jednolity Rynek”wsparcie na rzecz inwestycji sektora prywatnego w przedsięwzięcia strategiczne – poprzez Fundusz InvestEU 
  • wsparcie dla projektów związanych z badaniami przestrzeni kosmicznej – poprzez Europejski Program Kosmiczny, w ramach którego realizowane są programy Copernicus, Galileo oraz EGNOS 
  • wsparcie dla projektów realizowanych w obszarze zasobów naturalnych oraz środowiska – oznacza kontynuację Wspólnej Polityki Rolnej zgodnie ze strategią „Od pola do Stołu” 
  • kontynuacja programu rozwoju regionalnego – na rzecz podmiotów prywatnych jak i publicznych 
  • fundusze na rzecz rozwoju społecznego – European Social Fund+ czy program Erasmus+
Które rozwiązanie wydaje się być możliwe do wprowadzenia w Polsce: europejskie zobowiązanie transgraniczne czy europejskie oświadczenie transgraniczne? Która opcja będzie korzystniejsza z punktu widzenia interesów mojego przedsiębiorstwa?
Projekt Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie mechanizmu eliminowania barier prawnych i administracyjnych w kontekście transgranicznym przewiduje dwa rozwiązania. Pierwszym z nich jest zawarcie europejskiego zobowiązania transgranicznego („Zobowiązanie”), na mocy którego niektóre przepisy prawa państwa członkowskiego byłyby stosowane na terytorium sąsiadującego państwa członkowskiego. Drugie rozwiązanie to podpisanie europejskiego oświadczenia  transgranicznego („Oświadczenie”), które zakłada, że państwa członkowskie w toku dalszych prac legislacyjnych zmienią obowiązujące u siebie przepisy prawa. Zgodnie ze stanowiskiem Rządu RP w tej sprawie, wiele wątpliwości budzi zastosowanie Zobowiązania, którego skutkiem co prawda jest pozostanie w mocy dotychczas obowiązujących regulacji krajowych, ale które w kontekście realizacji tego Zobowiązania podlegałyby ostatecznie derogacji. W związku z tym, na obecną chwilę rozwiązaniem, które wydaje się być możliwe do wprowadzenia w Polsce jest przyjęcie Oświadczenia, które przewiduje podjęcie jedynie tradycyjnej ścieżki legislacyjnej. Naszym zdaniem, z punktu widzenia polskiego przedsiębiorcy korzystniejszy będzie wybór Oświadczenia, jako że jest to rozwiązanie zakładające większą transparentność całego procesu. Natomiast przyjęcie Zobowiązania mogłoby prowadzić w praktyce do licznych trudności interpretacyjnych i kolizji z obecnie obowiązującym w Polsce prawem.

Europejska Polityka Kosmiczna

W jaki sposób biznes technologii kosmicznych może wziąć udział w realizacji Europejskiej Polityki Kosmicznej? Czy realizacja Europejskiej Strategii Kosmicznej oznacza uruchomienie konkretnych programów dotacyjnych dla przedsiębiorców działających w tym sektorze?
Europejska Polityka Kosmiczna polega na rozwoju kilku projektów finansowanych bezpośrednio z budżetu Unii Europejskiej. Są to projekty: 

  1. Galileo 
  2. European Geostationary Navigation Overlay Service (EGNOS)
  3. Copernicus 
  4. orientacja sytuacyjna w przestrzeni kosmicznej 
  5. GOVSATCOM (Governmental Sattelite Communication). 
Rozwój każdego z projektów polega na realizacji konkretnych działań przez powołane w tym celu jednostki. Np. program Copernicus realizowany jest min. przez Połączone Centrum Badawcze (Joint Research Centre) w Isprze (Włochy). Jednym z projektów jest stworzenie Centrum Prognoz Hydrologicznych, w ramach którego w lutym 2021 ogłoszone zostały otwarte przetargi (min. obsługa usługi „Centrum Obliczeniowe Prognoz Hydrologicznych”). Poprzez uczestnictwo w tego typu przetargach podmioty prywatne biorą udział w realizacji Europejskiej Polityki Kosmicznej oraz stają się ostatecznym beneficjentem środków pozyskanych w wyniku realizacji przetargu. Drugim obszarem pozyskania wsparcia jest rozwój projektu w ramach środków z europejskich funduszy strukturalnych oraz inwestycyjnych rozdysponowywanych za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego czy programu Horyzont Europa.

NextGenerationEU

Kto będzie mógł skorzystać ze środków przeznaczonych przez Unię Europejską na walką z kryzysem wywołanym przez pandemię COVID-19 – NextGenerationUE, w tym w szczególności instrumentu Odbudowy i Zwiększenia Odporności ?
Środki przewidziane w budżecie Unii Europejskiej na walkę ze skutkami pandemii Koronawirusa – instrument NextGenerationUE wynosić będą łącznie 750 mld EUR. Największą część funduszy w ramach instrumentu NextGenerationUE stanowić będzie Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności (Recovery and Resilience Facility), wynoszący 672,5 mld EUR z którego Polska uzyska 57,3 mld EUR. 23,1 mld EUR z tej kwoty będzie przyznawane w formie bezzwrotnych dotacji a 34,2 mld EUR w ramach pomocy zwrotnej – pożyczek. Ukierunkowanie środków wynikać będzie z Krajowego Planu Odbudowy (KPO) opracowywanego przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Łącznie do Ministerstwa wpłynęło blisko 1200 projektów, które będą ukierunkowane na cyfryzację (min. cyberbezpieczeństwo), zdrowie (badania i rozwój sektora farmaceutycznego, cyfryzacja ochrony zdrowia, infrastruktura placówek leczniczych), zielona gospodarka (na którą przeznaczona będzie największa cześć funduszy Krajowego Planu Odbudowy – 37%, min. na OZE, termomodernizację, smart-grids, ograniczanie emisji, gospodarka o obiegu zamkniętym), innowacyjność (infrastruktura badawcza, technologie innowacyjne), transport (sieci transportu drogowego i kolejowego). Krajowy Plan Odbudowy ma zostać przedłożony Komisji Europejskiej do akceptacji do końca kwietnia 2021 r. Następnie przedsiębiorcy oraz sektor publiczny będą mogli składać wnioski obejmujące konkretne projekty inwestycyjne na formularzach na stronie planodbuowy.gov.pl.
Czy ze środków w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności będzie mogła skorzystać branża budowlana?
Tak, jednym, ze wskazanych w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności kierunków działania jest komponent „Fala renowacji w celu podniesienia wydajności energetycznej oraz zasobów” (Renovation wave aimed at enhancing energy and resource efficiency). Dokument wskazuje na inwestycje w zakresie wydajności wykorzystywania zasobów oraz energii w budynkach użyteczności publicznej, szpitalach, budynkach mieszkalnych. Wskazane działanie mieści się w ramach projektów związanych z „zieloną transformacją” Europy oraz wynika z dostrzeżenia, iż bardzo duża liczba budynków w Europie zalicza się do budynków starych, wzniesionych przed 1990 rokiem. Obowiązujące wówczas standardy budowlane były znacznie mniej wymagające w porównaniu z obecnymi lub nie istniały w ogóle. Budynku te nie są dostosowane nie tylko do strat energii i zasobów, ale nie chronią przed wysokimi temperaturami czy zmieniającymi się warunkami klimatycznymi i gwałtownymi zjawiskami atmosferycznymi. Wymogi i potrzeby inwestycyjne w zakresie podniesienia wydajności energetycznej budynków w poszczególnych krajach powinny wynikać z przyjmowanych przez państwa członkowskie UE krajowych planów na rzecz energii i klimatu (National Energy and Climate Plan – NECP). Polska taki plan przesłała Komisji Europejskiej w dniu 30 grudnia 2019 r. Uruchomienie instrumentu Odbudowy i Zwiększenia Odporności będzie więc z pewnością związane z uruchomieniem znaczących środków na modernizację energetyczną budynków o niskiej wydajności oraz zbudowanych w dawnych technologiach.
Krajowy Plan Odbudowy – szansa dla biznesu

Na temat Krajowego Planu Odbudowy mówi się w chwili obecnej bardzo wiele. A jednocześnie na temat ostatecznego kształtu narządzi wsparcia uruchomionych za pomocą KPO nadal niewiele wiadomo.

Znane są imponujące liczby - budżet Europejskiego Funduszu Odbudowy to ponad 723,8 mld euro. Pomoc z tego funduszu będzie przyznawana w postaci bezzwrotnych grantów i niskooprocentowanych pożyczek.

W ramach Instrumentu na Rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności Polska będzie miała do dyspozycji ok. 58,1 mld euro, w tym:

  • 23,9 mld euro w formie dotacji (108 mld zł)
  • 34,2 mld euro w pożyczkach (155 mld zł)

Pieniądze te Polska powinna wydać do końca roku 2026.

Znane są także komponenty Programu, na które ukierunkowane będzie wsparcie:

A. Odporność i konkurencyjność gospodarki

B. Zielona energia i zmniejszenie energochłonności

C. Transformacja cyfrowa

D. Zielona, inteligentna mobilność

E. Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia

Tym co jest bardziej interesujące, to klucz, według jakiego pieniądze trafią do beneficjentów ostatecznych. Jak wynika z zapisów w projekcie Krajowego Planu Odbudowy z kwietnia 2021 r., udzielenie wsparcia ze środków KPO następować będzie za pośrednictwem instytucji zaangażowanych w programowanie, wdrażanie, monitorowanie i kontrolę działań realizowanych w ramach dotychczasowej polityki spójności UE. Podmiotem wdrażającym całość KPO na poziomie krajowym będzie Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Za wdrażanie KPO na poziomie samorządowym odpowiadać będą zaś zarządy województw. Po ostatecznym przyjęciu KPO oczekiwać należy na „przełożenie” komponentów oraz celów KPO na poszczególne programy, w których będą mogli aplikować beneficjenci ostateczni – jednostki sektora publicznego oraz prywatnego.

Polityka Spójności

Jesteśmy spółką dostarczającą oprogramowanie z zastosowaniem sztucznej inteligencji wykorzystywane przy tworzeniu baz danych obejmujących relacje inwestorskie podmiotu. Czy dotychczasowe i przewidywane po roku 2020 środki pomocowe UE będą mogły obejmować projekt, w którym koszty kwalifikowalne dotyczą w głównej mierze nie środków trwałych lecz kosztów badań, zatrudnienia pracowników, stworzenia i ochrony rozwiązań programowych?
Państwa pytanie dotyczy często powstającej wątpliwości inwestora: czy i dlaczego środki pomocowe Unii Europejskiej nastawione są w głównej mierze na środki trwałe, takie jak zakup nieruchomości, budowa i modernizacja budynków, zakup sprzętu? Pytanie to jest zasadne z punktu widzenia przedsiębiorcy, który rozwija projekt niewymagający znaczących nakładów w środki trwałe, gdyż korzysta w ograniczonym zakresie ze środków trwałych, a jego rozwój w głównej mierze następuje z wykorzystaniem wiedzy. Z tego względu wsparcie unijne podzielić można na dwie kategorie:

  1. Projekty inwestycyjne
  2. Projekty badawczo-rozwojowe
Te pierwsze dotyczą inwestycji w środki trwałe. W obszarze drugim mieścić się może każdy podmiot, którego praca obejmuje lub może obejmować rozwój technologii wykorzystujących wiedzę. W tym kontekście warto pomyśleć, aby oferowane usługi i/lub produkty wpisać w działalność badawczo rozwojową. Wówczas podmiot taki może poszukiwać wsparcia na pokrycie takich kosztów jak:
      
  • Wynagrodzenie personelu badawczego       
  • Amortyzacja aparatury wykorzystywanej w projekcie        
  • Zakup elementów prototypu, linii demonstracyjnych i pilotażowych      
  • Leasing sprzętów wykorzystywanych w projekcie (odpowiedni udział % raty leasingowej, w zależności od zaangażowania)      
  • Wynajem sprzętu badawczego     
  • Usługi zewnętrzne        
  • Koszty operacyjne       
  • Koszty ogólne 
Warunkiem kwalifikowalności projektu będzie najczęściej występowanie komponentu innowacyjnego, postępu, który dzięki realizacji projektu zostanie osiągnięty w sferze badań i rozwoju. W tym celu natomiast bardzo pozytywnie oceniane są projekty wielopodmiotowe, w których uczestniczą ośrodki badawczo-rozwojowe. Programy w kończącej się perspektywie, w ramach której można było poszukiwać wsparcia na opisany przez Państwa obszar to np.: 

  • Inteligentny Rozwój      
  • Infrastruktura i Środowisko  
  • Wiedza, Edukacja, Rozwój    
  • Polska Cyfrowa    
  • Polska Wschodnia 
Finansowanie wymienionych programów pochodziło z Polityki Spójności oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, które będą także rozwijane w ramach nowego okresu budżetowania po 2020 r.
Wsparcie dla energetyki w świetle Funduszy Europejskich 2021-2027
  1. Regulacje unijne dotyczące w/w funduszy mają na celu usprawnienie procedur, redukcję kosztów oraz zwiększenie przejrzystości wspierania na szczeblu Unia – Kraje Członkowskie ze skutkiem dla potencjalnych beneficjentów wsparcia. Główną podstawę wspierania energetyki będzie stanowił połączony Fundusz Spójności oraz Rozwoju Regionalnego. Został w  nim zdefiniowany następujący cel: „Europa powinna stać się bardziej przyjazna dla środowiska, niskoemisyjna, bardziej inteligentna”. Wsparcie dla szeroko rozumianej energetyki jest temu w całości podporządkowane. Podkreśla to stanowcza odmowa wsparcia budowy elektrowni jądrowych, która, należy wnioskować, także obejmuje nowatorskie wynalazki związane z tego rodzaju przedsięwzięciem.
  2. Beneficjentem wsparcia będą w szczególności małe lub średnie przedsiębiorstwa w formie pożyczek lub instrumentów finansowych (gwarancje itp. ), ewentualnie osoby fizyczne oraz małe start-upy także za pomocą dotacji. Przyjęta reguła zakłada, że czym mniejsze przedsiębiorstwo tym proporcjonalnie wyższy może otrzymać udział wsparcia, duże przedsiębiorstwa zostały wykluczone. Wsparcie jest możliwe z kilku funduszy: Środowiskowego, Nowatorskiego, innych Funduszy Europejskich. W przypadku innych Funduszy konieczne jest dodatkowe spełnienie ich wymagań na przykład utworzenie miejsc pracy w pewnym rejonie.
  3. W związku z powyższym wsparcie będzie mogło dotyczyć:
  • zwiększenia efektywności energetycznej przedsiębiorstw oraz budynków, także mieszkaniowych, przez budowę, modernizację lub wymianę systemów ciepłowniczych lub chłodniczych, a także magazynowanie ciepła;
  • zwiększenia stabilności dostaw energii w celu unikania strat przesyłowych, zwiększenia potencjału magazynowania oraz dystrybucji energii przez rozwijanie inteligentnych systemów przesyłowych sieci elektroenergetycznych oraz gazowych;
  • produkcji energii ze źródeł odnawialnych w celu stworzenia gospodarki zielonej, czyli budowa, rozbudowa, modernizacja takich źródeł, rozwoju energii prosumenckiej, niwelowanie niestabilności energii z OZE za pomocą instalacji hybrydowych.
Jak środki europejskie po roku 2021 przełożą się na rozwój branży kolejowej?
Na początku warto powiedzieć, iż Komisja Europejska ogłosiła rok 2021 Europejskim Rokiem Kolei. W ten sposób Komisja Europejska podkreśliła wagę transportu kolejowego w realizacji celów polityki „Europejskiego Zielonego Ładu”. Transport odpowiedzialny jest bowiem za 25 % emisji gazów cieplarnianych w Unii Europejskiej, przy czym tylko 0,4% to emisje generowane przez transport kolejowy. Zestawiając to z planem obniżenia emisji w transporcie o 90% do 2050 roku jest oczywistym, że rozwój transportu kolejowego będzie kluczowy w realizacji tego celu.

W ramach polityki „Europejskiego Zielonego Ładu” w dniu 9 grudnia 2020 r. Komisja Europejska przyjęła Strategię na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności – europejski transport na drodze ku przyszłości. Wdrożenie założeń Strategii ma nastąpić min. poprzez realizację transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T). Poszczególne projekty modernizacji infrastruktury kolejowej będą mogły także liczyć na wsparcie, tak jak w kończącej się perspektywie budżetowej, ze znaczących środków unijnych pochodzących z Funduszu Spójności, Regionalnych Programów Operacyjnych czy Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Program Horyzont Europa, jako program ogólnoeuropejski będzie natomiast oferował wsparcie dla rozwoju projektów badawczo-rozwojowych w obszarze kolejnictwa.

Wspólna Polityka Rolna

Czy nowa strategia unijna „Od pola do stołu”, która zakłada zmniejszemnie o 20% zużycia nawozów sztucznych związana będzie z brakiem możliwości pozyskiwania grantów unijnych dla producentów nawozów sztucznych?
Rzeczywiście, polityka „Europejskiego Nowego Ładu” zakłada, poprzez strategię „Od pola do stołu” („Farm to Fork Starategy”), zmniejszenie zużycia nawozów sztucznych (przede wszystkim azotu oraz fosforu) przez rolników o 20% do roku 2030. Wczytując się w przyjęte założenia dostrzegamy także akcent położony na zmniejszenie strat składników pokarmowych o 50%. Osiągnięcie tych celów zakłada się poprzez wdrożenie monitoringu obiegu azotu i fosforu przez cały cykl życia oraz zintegrowanego zarządzania składnikami odżywczymi. Nowe wymagania wskazują, iż wysoko oceniane będą wszelkie projekty badawczo-rozwojowo-technologiczne mające na celu zmniejszenie strat substancji odżywczych oraz ich prawidłową akumulację przez rośliny czy monitoring obiegu. Stanowić to będzie znaczący, potencjalny obszar pozyskania wsparcia finansowego dla producentów nawozów sztucznych. Poprzez to wsparcie oraz zaoferowanie nowych rodzajów nawozów dla rolnictwa może to także oznaczać redukcję strat producentów nawozów związanych z wdrożeniem nowej strategii.
Czy w nowej perspektywie budżetowej Unii Europejskiej przewiduje się mechanizmy wsparcia dla spółdzielni rolniczych? W jaki sposób rolnicy zrzeszeni w spółdzielni rolniczej będą mogli skorzystać ze wsparcia unijnego?
Odpowiadając na to pytanie trzeba odróżnić trzy rodzaje spółdzielni: (1) spółdzielnie rolników, które działają na podstawie Ustawy z dnia 04.10.2018 r. o spółdzielniach rolników, (2) spółdzielnie powołane w celu organizowania się w grupy producentów rolnych oraz (3) spółdzielnie produkcji rolniczej. Dwa ostatnie rodzaje spółdzielni działają na podstawie Prawa spółdzielczego. W przypadku dwóch pierwszych rodzajów spółdzielni ich członkami mogą być zarówno osoby fizyczne jak i osoby prawne, natomiast członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych mogą być tylko osoby fizyczne. W przypadku wszystkich rodzajów spółdzielni prowadzących produkcję rolniczą mamy do czynienia z członkami, którzy prowadzą gospodarstwo rolne lub są posiadaczami gruntów rolnych, choć w skład spółdzielni mogą także wchodzić osoby nie prowadzące gospodarstwa lub nie posiadające gruntów rolnych. Oznacza to, iż nic nie stoi na przeszkodzie aby poszczególni członkowie spółdzielni, którzy zachowują status producenta rolnego, nie występowali z indywidualnymi wnioskami o udzielenie pomocy, np. w ramach naboru na znane z poprzedniej perspektywy działanie „Modernizacja gospodarstw rolnych”. Nabyte środki produkcji, np. w postaci maszyny byłyby wykorzystywane we wspólnie prowadzonym gospodarstwie rolnym spółdzielców. Spółdzielnia może przy tym stanowić dla swoich członków wsparcie poprzez udzielenie np. kredytu pomostowego w celu zakupu sprzętu z dotacją unijną. Niezależnie od powyższego, spółdzielnia samodzielnie, jako forma organizacji rolników dysponująca podmiotowością prawną, może występować o udzielenie wsparcia w szeregu programów. W kończącym się PROW 2013-2020 można było liczyć na wsparcie w takich działaniach jak wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój czy rozwój przedsiębiorczości - rozwój usług rolniczych. Projekt Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej przygotowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na lata 2021-2027 przewiduje szereg działań ukierunkowanych na organizacje producentów rolnych. Beneficjentami pomocy w większości planowanych działań ma być „rolnik”, za którego uznaje się, zgodnie z definicją zawartą w projekcie Rozporządzenia Parlamentu i Rady Europejskiej 2018/0216, osobę fizyczną lub prawną bądź grupę osób fizycznych lub prawnych, bez względu na status prawny takiej grupy i jej członków w świetle prawa krajowego. W definicji tej mieści się także spółdzielnia, a zatem będzie ona mogła skorzysta ze środków w ramach takich interwencji jak: Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie, Inwestycje przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu, Inwestycje w gospodarstwach rolnych w zakresie OZE i poprawy efektywności energetycznej, Rozwój usług na rzecz rolnictwa i leśnictwa, Rozwój współpracy w ramach łańcucha wartości, w tym przez angażowanie się producentów rolnych w sektorze przetwórstwa produktów rolnych i poprawa jego konkurencyjności (dotacje oraz instrumenty finansowe – gwarancje bankowe oraz pożyczki), Dopłaty do składek ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, Współpraca Grup Operacyjnych EPI, Tworzenie i rozwój grup producentów rolnych i organizacji producentów (preferowane będą grupy prowadzące działalność w formie spółdzielni), Promowanie, informowanie i marketing dotyczący żywności wytwarzanej w ramach systemów jakości żywności (w przypadku tej interwencji wsparcie kierowane będzie właśnie do grup producentów, niezależnie od ich formy prawnej).
Czy zasady degresywności oraz limitów w ogólnej wysokości płatności bezpośrednich wypłaconych na rzecz jednego producenta rolnego będą utrzymane w perspektywie budżetowej po 2020 roku?
Odpowiedź na powyższe pytanie wymaga przypomnienia zasad degresywności oraz limitu wysokości płatności bezpośrednich należnych producentom rolnym w latach 2013-2020. Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej opiera się na realizacji dwóch filarów. Pierwszy z nich dzieli się na dwa komponenty: Wspólna organizacja rynków rolnych (WORR) oraz płatności bezpośrednie dla rolników. Drugi filar to polityka rozwoju obszarów wiejskich. Wypłata płatności bezpośrednich następuje więc w ramach filara pierwszego na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1307/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 637/2008 i rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 (Dz. U. UE. L. z 2013 r. Nr 347, str. 608 z późn. zm.). Zgodnie z art. 11 ust. 1 Rozporządzenia 1307/2013 państwa członkowskie zmniejszają kwotę płatności bezpośrednich, która ma zostać przyznana rolnikowi za dany rok kalendarzowy, o co najmniej 5 % (tzw. wskaźnik redukcyjny) w odniesieniu do części kwoty przekraczającej 150.000 EUR. W przypadku Polski wskaźnik redukcyjny wynosi 100%, co oznacza, że kwota płatności bezpośrednich dla jednego producenta przekraczająca 150 000 EUR podlega w całości zmniejszeniu do górnego limitu 150 000 EUR. Kurs wg. którego ustalana jest kwota przyznanych płatności przeliczany jest na podstawie średniej kursów walutowych ustalonych przez Europejski Bank Centralny podczas miesiąca przed dniem 1 października roku, dla którego pomoc została przyznana. W ramach nowej perspektywy budżetowej UE zachowano podział na dwa filary WPR. Oba - dotacje bezpośrednie oraz polityka rozwoju obszarów wiejskich mają służyć celom rozwojowym, klimatycznym i dochodowym gospodarstw. Na dopłaty bezpośrednie przewidziano 78,4% a na politykę rozwoju 21,6 % budżetu WPR. Silniejszy akcent położony jest na osiąganie efektów przyznanych płatności. Zmiany obejma także zasadę degresywności, która po roku 2020 będzie obowiązywała po przekroczeniu kwoty 100 000 EUR, a zmniejszenia płatności będą się zaczynały już od kwoty 60 000 EUR.
Jak po roku 2020 będzie wyglądało ubieganie się przez rolnika o przyznanie płatności w ramach rolnictwa ekologicznego?
Europejska polityka „Nowego zielonego ładu”, realizowana w rolnictwie poprzez strategię „Od pola do stołu” kładzie bardzo silny akcent na rolnictwo ekologiczne. Ma ono przyczyniać się dla zachowywania zasobów mikroflory glebowej, rolnictwa o obiegu zamkniętym zasobów substancji odżywczych czy zmniejszeniu zużycia pestycydów oraz nawożenia w rolnictwie w ogóle. W związku z realizacją tych celów nastąpiło przesunięcie rolnictwa ekologicznego z filaru II do filaru I Wspólnej Polityki Rolnej – tj. płatności bezpośrednich. Będą to tzw. „Ekoschematy – praktyki korzystne dla środowiska i klimatu”. Na liście Ekoschematów zaproponowanej w Planie Strategicznym MRiRW znalazły się:

  1. Obszary z roślinami miododajnymi, 
  2. Zimowe pożytki dla ptaków, 
  3. Ekstensywny wypas na TUZ z obsadą zwierząt, 
  4. Zielone ścierniska, 
  5. Międzyplony ozime, 
  6. Wsiewki śródplonowe, 
  7. Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia z wykorzystaniem narzędzia FaST, 
  8. Korzystna struktura upraw, 
  9. Prowadzenie zrównoważonego gospodarowania na wszystkich użytkach rolnych w gospodarstwie, 
  10. Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin, 
  11. Praktyki ograniczające emisję amoniaku, 
  12. Uproszczone systemy uprawy, 
  13. Pasy uprawowe wolne od środków ochrony roślin i nawozów, 
  14. Zagospodarowanie resztek pożniwnych i poplonowych w formie mulczu (matowania), 
  15. Stała okrywa roślinna w międzyrzędziach w uprawach sadowniczych, 
  16. Zadrzewienia śródpolne i systemy rolno-leśne, 
  17. Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych, 
Osobnym ekoschematem będzie Rolnictwo ekologiczne – płatność przyznawana do ha także w ramach I filara za prowadzenie certyfikowanej produkcji ekologicznej - stawki płatności w zależności od grupy upraw i okresu konwersji/po konwersji mają wynosić od 1250 zł do 3000 zł.
Jak kształt płatności bezpośrednich po roku 2020 wpłynie na sytuację producentów rolnych oraz dzierżawców gruntów rolnych?
Wprowadzenie bardziej restrykcyjnych wymogów warunkowości (cross compilance) oraz ekoprogramów oznacza, że uzyskanie wyższych stawek płatności będzie uzależnione od spełnienia przez rolnika dodatkowych wymogów mających wpływ na ochronę środowiska, klimatu czy gleby. Biorąc pod uwagę, że zawierając umowę dzierżawy producent rolny dokonuje oceny, w jakim stopniu ogólny koszt produkcji rolnej z hektara (w tym koszt dzierżawy) zostanie pokryty przez przychód (w tym płatności bezpośrednie), zaostrzone zasady warunkowości oraz ekoprogramy prawdopodobnie spowodują wyższe koszty produkcji z ha. Alternatywą jest trwanie producenta rolnego przy konwencjonalnej technologii upraw (np. w monokulturze, bez stosowania zasad rolnictwa integrowanego czy ochrony gleb). Taka technika produkcji nie będzie powiązana ze zwiększonym kosztem czy trudnością uprawy, ale oznaczać będzie uzyskiwanie tylko podstawowej płatności - Podstawowe wsparcie dochodów do celów zrównoważoności. 

Uzupełniające redystrybucyjne wsparcie dochodów do celów zrównoważoności podobnie jak wsparcie podstawowe będzie powiązane tylko z minimalnymi wymogami, ale wypłacane będzie tylko do 30 ha dla gospodarstw o powierzchni od 3 do 50 ha, czyli dla małych i średnich gospodarstw rolnych. Zmiany w płatnościach bezpośrednich po 2020 roku wywołają dwojaki efekt. Albo będą niższe dla producentów kontynuujących konwencjonalną produkcję rolną, albo wymuszą zmiany w technologii produkcji na bardziej wyrafinowane i uwzględniające wymogi ochrony środowiska, klimatu, utrzymania gruntów w dobrej kulturze rolnej czy dobrostanu zwierząt. Efekt pierwszy oznacza niższe dopłaty, efekt drugi oznacza wyższe koszty produkcji. Rozwiązaniem dla producentów rolnych jest poszukiwanie w nowej strategii rolnej rozwiązań redukujących koszty oraz zwiększających przychód rolniczy w innych obszarach - np. ścisłe przestrzeganie kalendarza stosowania ŚOR i nawozów, ochrona przed stratami próchnicy i makro- oraz mikroelementów w glebie, stosowanie wyników badań w rolnictwie, pozyskiwanie lokalnych rynków zbytu oraz powiązanie z konsumentem. Reasumując - nowa polityka w zakresie dopłat bezpośrednich spowoduje, iż opłacalność umów dzierżawy będzie niższa, chyba że producenci podejmą się aktywnego wdrażania mechanizmów wychodzących naprzeciw nowej polityce UE.

Nasza strona wykorzystuje pliki Cookies.

BSJP używa cookies i podobnych technologii w celach statystycznych i zapewnienia prawidłowego działania strony. Więcej

Zapoznałem się z informacją (nie wyświetlaj więcej tego komunikatu).