Właścicielom nieruchomości przysługuje roszczenie o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu z tytułu istniejących bądź nowoprojektowanych urządzeń przesyłowych na ich nieruchomościach. Jednak w obecnym stanie prawnym przepisy nie określają, w jaki sposób powinna być ustalona wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebność przesyłu. Brak jest również uzgodnionego krajowego standardu wyceny tej służebności (obecnie trwają jednak prace nad przygotowaniem standardu wyceny zatytułowanego "Określanie wartości służebności przesyłu oraz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości na potrzeby urządzeń przesyłowych", KSWS-4, datowanego na 14 grudnia 2013 r.). Oznacza to, iż mamy do czynienia z równoprawnością różnych dostępnych standardów oraz wolnością w wyborze metody wyceny, która będzie najlepiej odpowiadać okolicznościom danej sprawy.
Mając na uwadze aktualne orzecznictwo sądowe można wskazać, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno obejmować:
- Wynagrodzenie za korzystanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe z nieruchomości,
- Odszkodowanie za obniżenie wartości nieruchomości z tytułu wybudowania na niej urządzeń przesyłowych (o ile spadek wartości rzeczywiście nastąpił),
- Odszkodowanie za inne szkody (w tym utracone korzyści) powstałe na skutek wybudowania na nieruchomości urządzeń przesyłowych.
Ponadto powinno to być wynagrodzenie jednorazowe, co jednak nie wyklucza możliwości rozłożenia jego zapłaty na raty (wyrok SN z dnia 27.02.2013, IV CSK 440/12).
W orzecznictwie wskazuje się, iż nie jest adekwatne określanie wysokości wynagrodzenia za służebność przesyłu w oparciu o ceny rynkowe wynajmu lub dzierżawy gruntu (por. np: wyrok SN z 28.09.2011, IV CSK 84/11, wyrok SN z 18.04.2013, II CSK 504/12, wyrok SA w Warszawie z 11.07.2012, sygn. akt I Aca 334/11).
Elementami wpływającymi na wysokość wynagrodzenia powinny zatem być: wartość rynkowa 1 m2 nieobciążonej nieruchomości (jako górna granica wynagrodzenia), wielkość pasa nieruchomości objętego oddziaływaniem urządzeń przesyłowych (tzw. strefa ograniczonego użytkowania), stopień ograniczenia możliwości korzystania z zajętego przez urządzenie pasa gruntu przez właściciela nieruchomości (wynagrodzenie powinno być proporcjonalne do stopnia tej ingerencji) oraz stopień zmniejszenia wartości nieruchomości w strefie ograniczonego użytkowania.
Z kolei na powierzchnię pasa służebności przesyłu, czyli strefy gruntu o ograniczonym użytkowaniu, wpływa wielkości pasa niezbędnego do obsługi danego urządzenia przesyłowego. Zależy ona więc od obowiązujących przepisów prawnych oraz norm branżowych. Obecnie wskazuje się, iż do ustalania szerokości tych pasów nie jest uprawniony rzeczoznawca majątkowy, z uwagi na brak wiedzy specjalistycznej w tym zakresie. Jednakże do wskazania wielkości tego pasu obowiązany jest przedsiębiorca przesyłowy na żądane właścicieli nieruchomości, co potwierdził WSA w Warszawie w wyroku z dnia 5.12.2012, IISAB/Wa 390/12.
Autor: aplikant radcowski Magdalena Gorazdowska